Ο μοντελισμός απευθύνεται, σε όλες τις ηλικίες, είτε είναι αρχάριοι είτε προχωρημένοι.«Απαραίτητη προϋπόθεση» είναι να διαθέτουν αρκετά αποθέματα υπομονής και… καλλιτεχνικές ανησυχίες!

Ο μοντελισμός εξασκεί το μυαλό και καλλιεργεί τη δημιουργική σκέψη, κατευθύνοντας τον μοντελιστή στην τήρηση μιας λογικής σειράς κατά τη συναρμολόγηση. Επιπλέον, προσφέρει ανεκτίμητες ιστορικές γνώσεις μέσω της συλλογής στοιχείων και κομματιών από διάφορες εποχές. Ωστόσο, απαιτείται μια στοιχειώδης επιδεξιότητα στη συναρμολόγηση, το κόλλημα και το βάψιμο. Λόγω έλλειψης ελεύθερου χρόνου, το ενδιαφέρον στράφηκε πλέον στον τηλεκατευθυνόμενο μοντελισμό. Οι αγώνες που διεξάγονται προσφέρουν πολλές συγκινήσεις στο φιλοθέαμον κοινό.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’50 το ξύλο ήταν το συνηθέστερο υλικό που χρησιμοποιείτο για τις κατασκευές. Τη σκυτάλη πήραν τα πρώτα μοντέλα από πλαστικό πολυστερίνης, χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Η σύγχρονη βιομηχανία με τη μαζική παραγωγή συνέβαλε δραστικά στην εξάπλωση του μοντελισμού.

Για όλα τα συναρμολογούμενα μοντέλα κυκλοφορούν στο εμπόριο τα κουτιά συναρμολόγησης, γνωστά και ως «κιτ». Αυτά περιέχουν όλα τα αναγκαία κομμάτια για την κατασκευή των μοντέλων, αυτοκόλλητα, χρώματα και, φυσικά, φυλλάδια με λεπτομερείς οδηγίες για τη διευκόλυνση των χρηστών.

Τα σημερινά μοντέλα χωρίζονται σε ορισμένες βασικές θεματικές κατηγορίες. Υπάρχουν μοντέλα πλοίων (επιβατηγών και πολεμικών), αυτοκινήτων (ιδιωτικών και στρατιωτικών), φορτηγών, μοτοσικλετών, κανονιών, όπλων (τουφεκιών και πιστολιών), αεροπλάνων (πολιτικών και στρατιωτικών), πυραύλων, διαστημοπλοίων, τρένων καθώς επίσης σπιτιών, διοραμάτων (αναπαραστάσεις σκηνικών παρμένων από την Ιστορία ή τη σύγχρονη εποχή), ανθρώπινων φιγούρων και ζώων (π.χ. συναρμολογούμενα ξύλινα ομοιώματα σκελετών δεινοσαύρων).

Η αύξηση της ποικιλίας των μοντελιστικών θεμάτων οδήγησε στη δημιουργία ενός «μέτρου σύγκρισης» μεταξύ των κατασκευών. Έτσι, υιοθετήθηκε η λεγόμενη «κλίμακα» που, όπως γνωρίζουμε και από τους γεωγραφικούς χάρτες, δηλώνει τη σχέση της αναπαράστασης με την πραγματικότητα. Επομένως, όταν, λόγου χάρη, σε ένα κιτ ή κάτω από τη φωτογραφία ενός μοντέλου διαβάζουμε «1/72» σημαίνει ότι το συγκεκριμένο μοντέλο είναι 72 φορές μικρότερο από το πρότυπό του.

Οι πιο δημοφιλείς κλίμακες, με βάση πάντα τις πωλήσεις, είναι: για αεροπλάνα η 1/72, για αυτοκίνητα και φορτηγά η 1/24, για μοτοσικλέτες η 1/9, για στρατιωτικά οχήματα η 1/72, για πλοία η 1/1700 και για φιγούρες η 1/72. Στην περίπτωση των σιδηροδρομικών μοντέλων, η αναλογία αναφέρεται στο πλάτος των σιδηροτροχιών, δηλαδή στην απόσταση της μιας ρόδας από την άλλη. Η ένδειξη της κλίμακας σημειώνεται με τα γράμματα «Ι», «ΗΟ» και «Ν» ή με τον αριθμό «0» και δηλώνουν απόσταση σιδηροτροχιών 45 χιλιοστών, 16 χιλιοστών, 9 χιλιοστών και 32 χιλιοστών αντίστοιχα.

Αν κάποιος επιθυμεί τα μοντέλα της συλλογής του να αποτελούν μια, ιστορική ενδεχομένως, ενότητα και να είναι ομοιόμορφα και συγκρίσιμα μεταξύ τους, καλό είναι να διαλέξει εξαρχής ποια κλίμακα τον συμφέρει περισσότερο από άποψη διαθέσιμου χώρου, λεπτομέρειας, ευκολίας αλλά και ύπαρξης σχετικής ποικιλίας θεμάτων στο εμπόριο.

Οι κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα οχήματα περιλαμβάνουν δύο βασικούς τύπους μοντελισμού: τον στατικό και τον δυναμικό. Στον στατικό μοντελισμό ανήκουν οι κατασκευές που δεν κινούνται και βασίζονται κυρίως στην τέλεια αναπαράσταση των αντίστοιχων πραγματικών οχημάτων. Λέγεται και «πλαστικομοντελισμός», επειδή στην πλειοψηφία τους τα μοντέλα είναι φτιαγμένα από πλαστικό.

Ο δυναμικός ή τηλεκατευθυνόμενος μοντελισμός επικεντρώνεται στο πώς θα κινήσει και θα κατευθύνει το μοντέλο, όμως αυτό συχνά αποβαίνει σε βάρος της σωστής και ρεαλιστικής αναπαράστασης του προτύπου. Τις συγκεκριμένες κατασκευές μπορούμε να τις οδηγήσουμε από μακριά με ειδική συσκευή τηλεχειρισμού. Το σύστημα τηλεκατεύθυνσης αποτελείται από έναν ραδιοπομπό που εκπέμπει ραδιοκύματα και από έναν δέκτη που βρίσκεται στο μοντέλο, δέχεται τα κύματα και τα μετατρέπει σε μηχανική κίνηση.

Τα τηλεκατευθυνόμενα αυτοκίνητα, που είναι και τα πιο δημοφιλή μεταξύ των δυναμικών μοντέλων, περιλαμβάνουν με τη σειρά τους διάφορες υποκατηγορίες.

Ανάλογα με τον τρόπο κίνησης κατατάσσονται σε ηλεκτρικά ή θερμικά (δηλαδή με καύσιμα), με βάση το έδαφος για το οποίο προορίζονται σε χωμάτινα ή ασφάλτινα (πίστας) και με βάση την κλίμακα στις κατηγορίες 1/5, 1/8, 1/10, 1/12 και στη λιγότερο διαδεδομένη η 1/18.

Τα δυναμικά σιδηροδρομικά μοντέλα θεωρούνται ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς απαιτούν, όπως είναι φυσικό, την κατασκευή ενός σιδηροδρομικού συρμού που θα κινείται πάνω σε γραμμές. Η ανάγκη αυτή οδήγησε στην εμφάνιση ενός πολύ σπουδαίου στοιχείου για τον μοντελισμό, της μακέτας. Δεν αναφερόμαστε, ασφαλώς, στα παιδικά τρενάκια που στήνονται πάνω στο τραπέζι. Υπάρχουν μακέτες που αποτελούν αξιολογότατες κατασκευές και αγγίζουν τα όρια της τέχνης (π.χ. δεκάδες μέτρα σιδηροδρομικών γραμμών, διασταυρώσεις, διακλαδώσεις, ανισόπεδες διαβάσεις, ηχητική και φωτεινή σηματοδότηση, περιστρεφόμενες πλατφόρμες, γερανοί κ.ά.). Πάνω σε τέτοια «κομμάτια του κόσμου», που συχνά εκτείνονται σε πολλά τετραγωνικά μέτρα, τρέχουν και ελίσσονται οι συρμοί. Να συμπληρώσουμε ότι το σύνολο λειτουργεί με ηλεκτρισμό και διευθύνεται από ειδικούς ηλεκτρικούς πίνακες.

Τα στατικά μοντέλα είναι πιο προσιτά και διαδεδομένα, γιατί κρύβουν λιγότερες δυσκολίες και η τιμή τους είναι πιο χαμηλή (ξεκινά από 3 έως 5 ευρώ σε κάποια κιτ). Αντίθετα, τα δυναμικά μοντέλα δεν είναι κατάλληλα για αρχάριους, τόσο γιατί είναι πιο «απαιτητικά» στην κατασκευή όσο και γιατί η αγορά ακόμη και του φθηνότερου τηλεκατευθυνόμενου (μαζί με όλα τα απαραίτητα συστήματα τηλεκατεύθυνσης, καύσιμα, αξεσουάρ κλπ.) κοστίζει αρκετές εκατοντάδες ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η τιμή ενός απλού βενζινοκίνητου αυτοκινήτου ξεκινά από 300 ευρώ, ενώ ένα αεροπλάνο μπορεί να ξεκινά από 185 ευρώ και να φθάνει μέχρι πάρα πολύ ψηλά (ιδίως στα αεροπλάνα jet). Τα είδη των δυναμικών μοντέλων έχουν φτάσει πλέον σε υψηλό βαθμό τελειότητας και εκτελούν, σχεδόν άψογα, πολλές δύσκολες κινήσεις.

Ο μοντελισμός σήμερα γνωρίζει τη μεγαλύτερη άνθιση στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, όπου υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός από λέσχες ή ομάδες στις οποίες οι μοντελιστές ανταλλάσσουν πληροφορίες και «μυστικά», οργανώνουν εκδηλώσεις, εκθέσεις αλλά και αγώνες. Οι αγώνες αφορούν τα δυναμικά μοντέλα και καθορίζονται από εθνικούς και διεθνείς κανονισμούς.

Στην Ελλάδα λειτουργούν αρκετές λέσχες μοντελισμού, καθεμιά από τις οποίες ειδικεύεται σε ξεχωριστούς τομείς: πλαστικά τηλεκατευθυνόμενα αεροπλάνα, μοντέλα πλοίων, αυτοκινήτων κλπ.

Αρκετές αερολέσχες και αεραθλητικά σωματεία διαθέτουν τμήματα μοντελισμού, αναγνωρισμένα από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού ως αθλητικά σωματεία. Ανάλογη κινητοποίηση συναντάμε και στα τηλεκατευθυνόμενα αυτοκινητομοντέλα.